رودخانه های شهری و شهرهای اروپایی
بیشتر شهرها در کناره‌های رودخانه‌ها پدید آمده‌اند که نشان‌دهنده ارتباط تاریخی و اهمیت آنها برای سکونتگاههای انسانی است. با گذشت زمان، رودخانه ها نه تنها به عنوان منبع آب برای جمعیت و آبیاری کشاورزی، بلکه به عنوان یک روش اصلی ارتباط بین مکان ها، به عنوان مسیرهایی برای سفر مردم، و برای تجارت و حمل و نقل کالا عمل می کردند. با این حال، شهرنشینی رودخانه‌ها را به حدی تنزل داده است که دیگر مزایایی را برای جامعه فراهم نمی‌کنند که امکان رشد سکونتگاههای بهداشتی را فراهم می‌کند. در نتیجه، احیای رودخانه‌های شهری در سال‌های اخیر محبوبیت پیدا کرده است، تا حدی به دلیل آگاهی روزافزون از مزایای مرتبط با هم که اکوسیستم‌های بازسازی‌شده می‌توانند به جامعه بدهند (اورارد و موگریج، ۲۰۱۲).
احیای رودخانه و دریاچه یک سناریوی برد-برد است، زیرا مدیریت سیل و خدمات زیست محیطی را بهبود می بخشد و در عین حال ارزش تفریحی و کیفیت زندگی شهری را افزایش می دهد. اما متغیرهای زیادی بر تعامل بین رودخانه‌ها و شهرها تأثیر می‌گذارند، از جمله تغییرات اقتصادی، شیوه‌های ارتباطی و حمل‌ونقل، جهت‌گیری فرآیندهای توسعه شهری، سیاست‌ها و برنامه‌ریزی شهری و رفتار ساکنان. در گذشته، این ارتباط حداقل در شهرهای اروپایی در معرض نوسانات دوره‌ای بین زوال و زوال از یک سو و تجدید ارزیابی و احیای مجدد از سوی دیگر قرار داشت. به این معنا، پس از یک دوره طولانی در قرن بیستم که در آن رودخانه ها در هاله ای از ابهام فرو رفتند، در سال های اخیر تقریباً در تمام شهرهای اروپایی که در حاشیه رودخانه ها واقع شده اند، تجدید ارزیابی/احیای روابط رودخانه-شهر مشاهده شده است که در حال تبدیل شدن به پوسیدگی هستند. و مناطق را به مکان های بسیار جذاب تبدیل کرد و در حال حاضر بر توسعه شهری متمرکز شده است (کوی، ۲۰۱۳).
بازگشت ماهی‌ها نشان‌دهنده آبراه‌های پاک‌تر در بسیاری از پایتخت‌های اروپایی (مانند پاریس، لندن، دوبلین، استکهلم و اسلو) است و اکنون می‌توان در آب‌های نزدیک به مرکز شهر در چندین شهر، مانند حمام‌های بندرگاه، حمام کرد. کپنهاگ یا شنا در رودخانه ایزار در مونیخ. آبراه هایی که به خوبی کار می کنند و سالم هستند نیز به شهرها کمک می کنند تا اثرات تغییرات آب و هوایی را کاهش دهند. به عنوان مثال، در اروپا، تقریباً هر پایتختی حداقل یک رودخانه مهم از آن می گذرد یا در ساحل دریاچه (یا دریا) واقع شده است. بزرگترین رودخانه های اروپا دانوب، راین و البه هستند که در مسیرهای اصلی خود از بسیاری از شهرها می گذرند. علاوه بر این، رودخانه های اروپایی نیز به ارزش گردشگری می افزایند. پاریس در رود سن، رم در تیبر، براتیسلاوا، بوداپست، وین در دانوب، پراگ در ولتاوا، و لندن در رودخانه تیمز تنها تعدادی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری اروپا هستند که بر روی رودخانه‌ها ساخته شده‌اند و با آنها مشخص می‌شوند (EEA، ۲۰۱۶). .
اکنون رودخانه ها در راس برنامه سیاست اتحادیه اروپا قرار دارند، همانطور که قبلا هرگز نبوده اند. اتحادیه اروپا اهداف بلندپروازانه ای را برای سال ۲۰۳۰ تعیین کرده است، از جمله احیای حداقل ۲۵۰۰۰ کیلومتر رودخانه های آزاد، انتقال ۷۵ درصد از بارهای داخلی که اکنون از طریق جاده به آبراه های داخلی منتقل می شوند، و تقویت زیرساخت های سبز-آبی به عنوان گزینه های سازگاری با آب و هوا “بدون پشیمانی”. اینتررگ اروپا، ۲۰۲۲).
پرونده موفق پاریس
رودخانه سن در پاریس در طول زمان در نتیجه آلودگی صنعتی آسیب دیده است که برای چندین دهه بدون تصفیه مستقیماً به رودخانه ریخته می شد. در ابتدا تصور می شد که این منبع آبی “مرده” است زیرا هیچ حیاتی در آب های آن یافت نمی شد. این به این دلیل رخ داد که در آغاز اولین انقلاب صنعتی در معرض آلودگی زیادی از صنعت مجاور قرار گرفت. از آن زمان، رود سن به دلیل وضعیت نامناسبش موضوع نگرانی های زیست محیطی بوده است. با این حال، تا سال ۱۹۶۰، دولت فرانسه شروع به سرمایه گذاری در بازسازی منطقه با احداث تصفیه خانه های فاضلاب کرد. این دگرگونی در بهداشت، که بیشتر از سال ۱۹۷۰ تا به امروز رخ داد، منجر به کاهش چشمگیر تخلیه آلاینده ها به رود سن شده است. این کاهش در جریان های تخلیه شده باعث شد تا کیفیت فیزیکوشیمیایی شهر سن پاریس بازسازی شود و کیفیت میکروبیولوژیکی آن افزایش یابد (روچر و عظیمی، ۲۰۱۷).
تعداد گونه های ماهی در رود سن در ۴۰ سال گذشته ده برابر شده است. این امر تا حدی به دلیل قوانین سختگیرانه تر کیفیت آب اتحادیه اروپا و همچنین اقدامات محلی برای ترمیم صدمات زیست محیطی چندین دهه است. در حال حاضر تقریباً ۹۹ درصد از فاضلاب منطقه پایتخت تصفیه می شود. به گفته مقامات، رودخانه سن در حال حاضر کمتر از آستانه هشدار ایمنی برای شنا در روزهای متعدد است. مقامات در حال کار بر روی افزایش کارایی تصفیه خانه های موجود هستند. علاوه بر این، آنها تلاش‌ها را برای جلوگیری از تخلیه زباله‌های قایق‌ها به رودخانه سن افزایش داده‌اند تا دفعات هشدار ایمنی را کاهش دهند. مقامات همچنین در حال ساخت یک مخزن نگهدارنده آب طوفان هستند که حاوی بیش از ۱۲ میلیون گالن آب است و رواناب های آلوده را کاهش می دهد. مقامات فرانسه ادعا می کنند که هدف نهایی آنها این است که رودخانه سن را برای همه شهروندان اتحادیه اروپا شنا کنند. و همچنین، با خوش بینی فراوان، مقامات فرانسوی امیدوارند که رودخانه سن تا المپیک ۲۰۲۴ پاریس به اندازه کافی برای شناگران تمیز شود (Noack, 2021).
رودخانه تیمز، لندن
رودخانه تیمز بیش از ۳۳۰ کیلومتر طول دارد و سابقه طولانی آلودگی دارد. به دلیل عدم رعایت بهداشت اولیه در انگلستان، در سال ۱۶۱۰ آب‌ها دیگر قابل شرب تلقی نمی‌شدند. از قضا، رودخانه تیمز که به شدت آلوده بود، منبع اصلی آب آشامیدنی شهر نیز بود. در نتیجه، در سال ۱۸۳۲، شیوع وبا ۲۲ سال به طول انجامید. در نتیجه همه گیری، ۳۵۰۰۰ نفر جان خود را از دست دادند. با این حال، تنها در سال ۱۸۵۷ اطلاعاتی در مورد وضعیت رودخانه تیمز به مجلس رسید. با شیوع وبا، پارلمان موظف شد قانون پاکسازی رودخانه تیمز را تصویب کند. با این حال، تلاش‌های جدید بازسازی تنها بین دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۸۰ انجام شد. امروزه، تیمز به عنوان یکی از تمیزترین رودخانه‌های جهان در نظر گرفته می‌شود. این نه تنها به عنوان یک جاذبه گردشگری عمل می کند، بلکه به عنوان خانه ای برای ۱۲۵ گونه ماهی و ۴۰۰ گونه بی مهره که در مناطق اطراف زندگی می کنند (Bahagijo، ۲۰۱۹) عمل می کند.
واقعیت های دیگر: منابع آبی و دسترسی آمریکای لاتین
آمریکای لاتین غنی ترین منطقه جهان از نظر آب شیرین است. آمازون، پارانا، اورینوکو و ماگدالنا چهار تا از بزرگترین رودخانه های جهان هستند و همچنین دارای برخی از بزرگترین دریاچه های جهان از جمله ماراکایبو در ونزوئلا، تیتیکاکا در پرو و بولیوی، پوپو در بولیوی و دریاچه بوئنوس آیرس است. به اشتراک گذاشته شده توسط شیلی و آرژانتین. حوضه آمازون به تنهایی ۲۰ درصد از رواناب در سراسر جهان را تشکیل می دهد، منبع آب تجدیدپذیری که منبع آب شیرین ما را تشکیل می دهد. برزیل با داشتن یک پنجم منابع آبی جهان، آب بیشتری نسبت به هر کشور دیگری دارد. با این حال، جغرافیا، آلودگی و نابرابری اجتماعی به شدت دسترسی آمریکایی‌های لاتین به آب را مخدوش می‌کند و تنها درصد کمی از جمعیت چیزی نزدیک به کل تخصیص شخصی خود مصرف می‌کنند (بارلو و کلارک، ۲۰۰۷).
منابع آب در آمریکای لاتین به شدت تحت تأثیر تکنیک‌های کشاورزی ضعیف و صنعت غیرقانونی قرار گرفته است، به‌ویژه در کلانشهرهای نزدیک به جمعیت متراکم که در آنها کاهش و مسمومیت منابع آب بیشتر قابل توجه است (بارلو و کلارک، ۲۰۰۷). سایر عوامل تشدید کننده دسترسی به منابع آب، تغییرات آب و هوایی است که با کاهش سطح رودخانه ها به دلیل کاهش بارندگی، جنگل زدایی و پیشرفت کشاورزی همراه است.
از منظر شهری، رابطه بین رودخانه و شهر در درجه اول توسط کارکردهایی که سواحل رودخانه ها می توانند در بافت محیط شهری ایفا کنند و نحوه ادغام آنها در زندگی روزمره یک شهر تعیین می شود. علیرغم ناملایمات موجود در رودخانه‌های آمریکای لاتین، رودخانه‌ها هنوز منابعی هستند که می‌توانند شکل پایدارتری از حمل و نقل و گفتگوهای جدید بین مناطق را ارائه دهند، به ویژه در آمریکای جنوبی – جایی که این نوع اتصال مورد نیاز است.
در برزیل، رها شدن رودخانه یک واقعیت است. هیدروگرافی برزیل به ندرت با پارک ها، مناطق سبز یا فضاهای عمومی برای تفریح و معاشرت مرتبط است. رودخانه ها در صورت عدم عبور در معرض محرومیت، آلودگی و اسکان نامنظم هستند. ادغام مجدد رودخانه های شهری در چشم انداز و ایجاد یک رابطه انسانی فراگیر با آب چالش های اصلی است. رودخانه های شهری پتانسیل چشم انداز زیادی را ارائه می دهند و ممکن است برای جوامعی که فراتر از زیبایی شناسی هستند مفید باشند. علاوه بر این، رودخانه ها در شهرها ممکن است یک مشکل یا یک راه حل محوطه سازی باشند. می توان به افق جدیدی نگاه کرد و بنابراین روشی را ایجاد کرد که از طریق آن آب دوباره با انسان ها ارتباط برقرار می کند و ارتباط هماهنگ با شهر را با در نظر گرفتن رودخانه ها به عنوان بخشی از زیرساخت سبز ایجاد می کند (Morsch, Mascaró and Pandolfo, 2017).
شهر سائوپائولو و رودخانه های آن
در سال ۲۰۱۴، شهر سائوپائولو در برزیل (و منطقه شهری آن) با بحران شدیدی در تامین آب مواجه شد. حتی با وجود یک شبکه هیدروگرافی غنی که عمدتاً از سه رودخانه حجیم – رودخانه‌های Tietê، Pinheiros و Tamanduateí تشکیل شده است – شهر تسلیم کمبود آب شد. توضیح این موضوع ساده است: این رودخانه ها تخریب شده و به مرور زمان به کانال های فاضلاب بهداشتی و دفع زباله تبدیل شده اند (Gouveia, 2016).
رودخانه تیته
رودخانه Tietê در سائوپائولو یکی از آلوده ترین رودخانه های جهان است. هر روز بیش از ۴۰۰ تن فاضلاب دریافت می کند که از منطقه شهری سائوپائولو عبور می کند و مرده در نظر گرفته می شود: تنها گونه هایی که به اکسیژن نیاز ندارند، مانند برخی از انواع باکتری ها و قارچ ها، در بستر آن زندگی می کنند (بوئنو و هنکس، ۲۰۱۶).
در جهت مخالف بازسازی سیستم‌های رودخانه‌ای و برقراری مجدد چرخه هیدرولوژیکی طبیعی، اصول هدایت و اصلاح جریان آب باران پروژه‌های زهکشی شهری در برزیل را هدایت می‌کند و همچنان هدایت می‌کند. و در اکثر شهرهای برزیل، این اقدامات مربوط به قصد «تسریع جریان» در منطق تخصیص فضا توسط گمانه‌زنی املاک و گزینه‌ای برای حمل‌ونقل جاده‌ای شهری پشتیبانی می‌شود (Gouveia، ۲۰۱۶).
استفاده از رودخانه تیمز به عنوان نمونه ای از آلودگی (که قبلاً در این مقاله ذکر شد) – که کثیف ترین رودخانه اروپا در نظر گرفته شد – وضعیت رودخانه های سائوپائولو مشکل سازتر است زیرا فاضلاب بیشتری دریافت می کند و سرعت جریان کمتری نسبت به تیمز دارد و باعث رقیق شدن آن می شود. خاک سخت تر میزان آلودگی تخلیه شده در رودخانه Tietê پوچ است. به گفته شرکت بهداشت عمومی ایالت سائوپائولو (SABESP)، رودخانه Tietê و شاخه های آن در هر ثانیه حدود ۳۵ هزار گالن فاضلاب دریافت می کنند. تنها در ۲۴ ساعت، حجم تخلیه شده از ۳ میلیارد لیتر فراتر رفته است، بدون احتساب زباله های ریخته شده به داخل رودخانه قبل از رسیدن به شهر و زباله هایی که مستقیماً در آب های آن ریخته می شوند (Bueno and Henkes, 2016).
رودخانه Tamanduateí
مسیر رودخانه Tamanduateí یک مسیر پیچشی اصلی داشت که در طول زمان متفاوت بوده است. با توسعه سائوپائولو و شهرنشینی بیشتر، مردم شروع به درک Tamanduateí به عنوان یک مشکل کردند. تصور استفاده از این منطقه برای ساختمان‌ها و گذرگاه‌های خیابانی از زمانی که رودخانه به شدت پیچ خورده بود و زمین زیادی را اشغال می‌کرد، توسعه یافت. از سال ۱۹۵۰ رودخانه Tamanduateí که از شهر می گذشت، شروع به تغییر مسیر به یک مسیر مصنوعی کرد. انحرافات انجام شده در قرن ۱۹ و ۲۰ مسیر مستقیمی را برای مسیر آب ایجاد کرد و آن را به عنوان بخشی از شهر به اشتباه توصیف کرد (Mancuso, 2017).
رودخانه علیرغم اینکه کنترل شده و به طور گسترده توسط فعالیت های انسانی آلوده شده است، مقابله می کند. وقتی باران می بارد و رودخانه برای یافتن Tietê مسابقه می دهد، بی رحم است. پر می‌شود و به خیابان نزدیک‌تر (Avenida do Estado) حمله می‌کند، که در کنار آن قرار دارد زیرا جایی برای رفتن وجود ندارد. بسیاری از این نهرها منحرف شده و به کانال های جمع آوری فاضلاب تبدیل شده اند، به طوری که خود رودخانه بزرگترین کانال فاضلاب در هوای آزاد در منطقه ABC سائوپائولو است (Oliveira, 2014).
رودخانه پینیروس
با وجود این سناریوهای تخریب، چشم اندازی متفاوت در رودخانه Pinheiros دیده می شود. دولت سائوپائولو پروژه ای را برای پاکسازی کامل رودخانه Pinheiros پیشنهاد کرده است تا پیامدهای مخربی که در سال های اخیر رخ داده است را اصلاح کند. این رودخانه تا اوایل قرن بیستم برای حمام کردن و شنا بسیار مناسب بود. با این حال، آبراه های آن در دهه های بعدی، به ویژه از دهه ۱۹۵۰ به بعد، توسط شبکه های فاضلاب غیرقانونی، زباله های نامنظم و دفع ناکافی زباله مسموم شد. ابتکار جدید، با نام “Novo Rio Pinheiros” در اکتبر ۲۰۱۹ آغاز شد و پیش بینی می شود بیش از ۳ میلیارد R$ سرمایه گذاری عمومی و خصوصی جمع آوری کند (Correa-Petropouleas, 2021).
فرآیند تخلیه آلودگی بر اساس مجموعه ای از کارها و ابتکارات برای بهبود تصفیه فاضلاب برای کل جمعیت حوضه، حذف ضایعات و رسوبات از کانال طبیعی رودخانه و تصفیه سواحل، تشویق به تصفیه همه جانبه آب است. بر اساس برنامه‌های شهرداری، تمامی نظافت‌ها تا پایان سال ۲۰۲۲ به پایان می‌رسد و مسیر آب را بدون بو، دارای مناطق تفریحی و تحریک بازگرداندن آبزیان به آب‌ها می‌کند. آلودگی رودخانه Pinheiros این مفهوم را مجدداً تأیید می کند که حتی در مواجهه با شهرنشینی سریع، حفظ تعادل با منابع طبیعی امکان پذیر است (Nery, 2021).
پنجره‌های بازشو در بسیاری از شهرها محبوبیت بیشتری پیدا کرده‌اند، معمولاً در نتیجه افراد محلی دور هم جمع می‌شوند تا مناطق خود را بهتر کنند یا مکان‌های کم استفاده را تغییر دهند. اگرچه رسماً مجاز است، اما فضاهای پاپ آپ عمومی را می توان در شهرهای سراسر جهان نیز یافت (اسکراگز، ۲۰۱۸). اقداماتی از این دست، که نمونه‌هایی از کاربردهای ابزار شهرسازی تاکتیکی نیز هستند، شامل اجرای نمونه‌های اولیه مداخلات موقت در شهرها می‌شود که می‌تواند به تکرار آنها در مکان‌های دیگر کمک کند و این اقدامات برنامه‌ریزی شهری را در یک شبکه قرار دهد (Sansão-Fontes). و همکاران، ۲۰۲۰).
در دو سال گذشته آلودگی به نصف کاهش یافته است و در رودخانه Pinheiros تعداد زیادی ماهی مشاهده شده است. با این حال، هنوز کارهای زیادی برای پاکسازی وجود دارد. بیش از ۵۵۰۰۰۰ خانواری که زباله‌ها را مستقیماً به رودخانه‌ها ریخته‌اند، از سال ۲۰۲۰ به شبکه تصفیه فاضلاب متصل شده‌اند. این نشان می‌دهد که ابتکار بازسازی رودخانه با اقدامات اولیه بهداشتی، با تمرکز بلندمدت بر محیط‌زیست و شهروندان مرتبط است (Bandeirantes، ۲۰۲۲).
انتظار می‌رود ساکنان سائوپائولو به رودخانه نزدیک‌تر شوند زیرا این رودخانه خالص‌ترین آب را دارد و بوی نامطبوعی ندارد. زیرساخت های این پروژه شامل نوسازی مسیرهای دوچرخه سواری و ساخت یک پارک در امتداد سواحل آن، علاوه بر فودکورت، مسیر شناور زیر آب و اسکله ای شبیه به منطقه نجیب پورتو مادرو، در بوئنوس آیرس (کورئا) است. -Petropouleas، ۲۰۲۱).
برنامه بازیابی منظر برای محیط زیست و آب شهری فراتر از زیبایی شناسی است. پایداری اجتماعی و زیست محیطی را از طریق فضاهای باز ترویج می کند و مناطق عمومی را به مکان هایی تبدیل می کند که کیفیت زندگی را افزایش می دهد. عناصر انسانی و اکولوژیکی در این شرایط با هم برخورد می کنند. حتی با وجود اینکه اکثر رودخانه های شهری در برزیل اکنون متروکه شده اند، نمونه هایی از شهرها وجود دارد که به ریشه های خود بازگشته اند، رودخانه ها را طبیعی می کنند و اهمیت خود را بازیابی می کنند. پس از عدم استفاده، رودخانه ها و اطراف آن ها احیا می شوند و روابط خود را با شهر تغییر می دهند و مناطق آسیب دیده را به مکان های مطلوب برای توسعه شهری تبدیل می کنند. بر اساس منطق پایداری، رودخانه ها ممکن است برای شهر مشکل یا راه حل باشند. می توان به افق جدیدی نگاه کرد و بنابراین روشی را ایجاد کرد که از طریق آن آب دوباره با انسان ارتباط برقرار می کند و با در نظر گرفتن رودخانه ها به عنوان بخشی از زیرساخت سبز، ارتباطی هماهنگ با شهر ایجاد می کند (Morsch, Mascaró, and Pandolfo, 2017).
منابع
Bahagijo, M. (2019) “رودخانه تیمز: زمانی علت شیوع وبا و پر از فاضلاب بود، اکنون به عنوان یکی از تمیزترین رودخانه های جهان نامزد شده است”. ضایعات ۴ تغییر، ژانویه. موجود در: https://waste4change.com/blog/تیمز-ریور-یک-بار-علت- شیوع-وبا-و-پر-از-فاضلاب-اکنون-نامزد-به-عنوان-یک-از-جهان- بود- تمیزترین رودخانه/ (دسترسی: ۲۸ آوریل ۲۰۲۲).
Bandeirantes (2022) “São Paulo: پروژه پاکسازی رودخانه Pinheiros به مرحله نهایی می رسد” پیشاهنگان دختر، مارس. موجود در: https://www.band.uol.com.br/noticias/sao-paulo-projeto-para-despoluir-o-rio-pinheiros-chega-a-fase-final-16501978 (دسترسی: ۳۰ آوریل ۲۰۲۲).
بارلو، ام و کلارک، تی (۲۰۰۷) “مبارزه برای آب آمریکای لاتین”، ناکلا، سپتامبر. موجود در: https://nacla.org/article/struggle-latin-america%27s-water#:~:text=آمریکای لاتین از ۲۱ مورد دیگر برخوردار است (دسترسی: ۲۵ آوریل ۲۰۲۲).
Bueno، MG و Henkes، JA (2016) “احیای رودخانه TIETÊ: یک گزینه قابل اجرا”، مجله مدیریت زیست محیطی و پایداری، ۵(۱)، ص ۵۱۶٫ doi: 10.19177/rgsa.v5e12016516-534 (دسترسی: ۲۹ آوریل ۲۰۲۲).
Correa-Petropouleas, S. (2021) “حیوانات در Pinheiros: آلودگی و شفافیت هنوز چالش‌هایی برای بازیابی رودخانه هستند”. روزنامه پردیس، آگوست. موجود در: http://www.jornaldocampus.usp.br/index.php/2021/08/um-rio-limpo-ao-lado-do-campus/ (دسترسی: ۳۰ آوریل ۲۰۲۲).
Coy، M. (2013) “تعامل رودخانه-شهر و احیای شهری: تجارب و دیدگاه های اروپایی برای آمریکای لاتین”. مرز ها، (۱۸). doi: 10.4000/confins.8384 (دسترسی: ۲۵ آوریل ۲۰۲۲).
EEA (2016) رودخانه‌ها و دریاچه‌ها در شهرهای اروپایی: چالش‌های گذشته و آینده کپنهاگ موجود در: https://www.ecologic.eu/14170 (دسترسی: ۲۶ آوریل ۲۰۲۲).
Everard، M. and Moggridge، HL (2012) “کشف مجدد ارزش رودخانه های شهری”، اکوسیستم های شهری، ۱۵ (۲)، ص ۲۹۳-۳۱۴٫ doi: 10.1007/s11252-011-0174-7 (دسترسی: ۳۰ آوریل ۲۰۲۲).
گوویا، ICM-C. (2016) “شهر سائوپائولو و رودخانه های آن: داستانی پر از پارادوکس”، مرز ها، (۲۷). doi: 10.4000/confins.10884 (دسترسی: ۳۰ آوریل ۲۰۲۲).
Interreg Europe (2022) رودخانه های روشن روز. موجود در: https://www.interregeurope.eu/find-policy-solutions/stories/daylighting-rivers (دسترسی: ۲۵ آوریل ۲۰۲۲).
Mancuso, F. (2017) 'رودخانه Tamanduateí با کانال کشی در طول سال ها منحنی های خود را از دست می دهد'، بالون G1، مارس. موجود در: https://g1.globo.com/sao-paulo/rios-de-sao-paulo/noticia/rio-tamanduatei-perde-curvas-com-canalizacao-ao-longo-dos-anos-veja-mapas.ghtml (دسترسی: ۳۰ آوریل ۲۰۲۲).
Morsch, MRS, Mascaró, JJ and Pandolfo, A. (2017) 'پایداری شهری: بازیابی رودخانه به عنوان یکی از اصول زیرساخت سبز'، محیط ساخته شده، ۱۷ (۴)، ص ۳۰۵-۳۲۱٫ doi: 10.1590/s1678-86212017000400199 (دسترسی: ۳۰ آوریل ۲۰۲۲).
Nery, I. (2021) “درباره فرآیند تخلیه آلودگی رودخانه Pinheiros بیاموزید”، برزیل پاک، ژوئن. موجود در: https://www.limpabrasil.org/2021/06/23/conheca-o-processo-de-despoluicao-do-rio-pinheiros/ (دسترسی: ۳۰ آوریل ۲۰۲۲).
Noack, R. (2021) “پاریس می خواهد رودخانه سن را برای المپیک و عموم شنا کند”. واسینگتون پست. موجود در: https://www.washingtonpost.com/world/2021/12/29/seine-paris-olympics/ (دسترسی: ۲۷ آوریل ۲۰۲۲).
Oliveira, A. de (2014) “رودخانه پیچ های متعدد – تاریخچه مختصری از Tamanduateí”، سائوپائولو در فوکوس، ژوئن. موجود در: http://www.saopauloinfoco.com.br/rio-tamanduatei/.
Rocher, V. and Azimi, S. (2017) تکامل کیفیت رود سن با پیشرفت در بهداشت مرتبط است. موجود در: https://www.editions-johanet.net/fichiers/numerique/version_num/303_evolution-de-qualite-de-seine.pdf (دسترسی: ۳۰ آوریل ۲۰۲۲).
تیفانی نیکولی محقق و دارای مدرک کارشناسی ارشد معماری و برنامه ریزی شهری در دانشگاه فدرال ویکوزا، برزیل است. او مشتاق تحرک فعال شهری و علاقه مند به طراحی شهری است. او احساس می‌کند که مبادلات اجتماعی به او انگیزه می‌دهد تا درباره شهرهای ممکن و انسانی‌تر فکر کند. او از پیاده روی و دوچرخه سواری لذت می برد و همیشه مشتاق مطالعه و کشف شهرهای جدید است.